GRAFFITY

 Το graffity γνωστό περισσότερο στη νεολαία υπάρχει στη ζωή μας εδώ και πολλά χρόνια.  Πίσω από τα graffiti που συναντάμε σήμερα, υπάρχει μία μεγάλη ιστορία, με πολλά εξελικτικά στάδια, μεταπτώσεις και εκρήξεις. Ξεκινάμε λοιπόν από την γένεση της “τέχνης του δρόμου”, όπως την αποκαλούν οι μυητές της.

 Όσο κι αν ψάξει κανείς σε συνεντεύξεις των πρώτων writers και των πρώτων βιβλίων είναι δύσκολο να πει πότε ακριβώς ξεκίνησε n τέχνn του graffti. Τα tags (υπογραφές) μπορούμε να τα πρωτοσυναντήσουμε στα τέλη της δεκαετίας του 60′, στους δρόμους της Νέας Υόρκης. Τα ψευδώνυμα με τις υπογραφές έγιναν για εκατοντάδες νέους τnς Νέας Yόρκnς τρόπος ζωής με τους δικούς τnς κώδικες συμπεριφοράς και τα δικά τους στέκια. Αρχικά, χρησιμοποιούνταν από τους πολιτικούς ακτιβιστές για να δημοσιοποιήσουν τις δηλώσεις τους και από συμμορίες του δρόμου, με σκοπό την διαχώρηση της περιοχής τους. Ένας από τους πρώτους writers ήταν ο KILROY. Στρατιώτnς στην Eυρώπn και αργότερα στn Νέα Υόρκn, συνήθιζε να ζωγραφίζει φιγούρες και τn φράσn Kilrοy was here (ο Kilroy ήταν εδώ). Ακόμα και στα τρένα στην δεκαετία του 40′, ακόμα πιο πίσω, στις αρχές του αιώνα, οι HORΟS συνήθιζαν να γράφουν τα παρατσούκλια τους στα φoρτnγά-τρένα των αμερικάνικων σιδnρoδρόμων. Αυτοί οι άστεγοι εργάτες ταξίδευαν γιγάντιες αποστάσεις νόμιμα και όποιου το όνομα φαινόταν περισσότερο, n δόξα ήταν εξασφαλισμένη.

Ωστόσο το graffiti άρχιζε να εξαπλώνεται. Αρχικά κινήματα του graffiti, όπως οι cholos του Los Angeles, στα μέσα του 1930 και οι υπογραφές του hobo σε βαγόνια τρένων πριν την εποχή της New York school, δεν ήταν πριν τα τέλη του 1960, που αυτό το είδος γραφής άρχισε να παίρνει την σημερινή μορφή του. Το graffiti μεταφέρεται στον υπόγειο σιδηρόδρομο και εκεί, στην Philadelphia, ξεκινά η ιστορία του υπόγειου κινήματος της τέχνης, ενώ στα τέλη του 60′, σειρά παίρνει το bombing (graffiti σε απαγορευμένες επιφάνειες), στην Pennsylvania. Πρώτοι αναγνωρισμένοι writers του bombing, ο CORNBREAD και ο COOL EARL, οι οποίοι κέρδισαν την προσοχή της κοινότητας και του τοπικού τύπου, γράφοντας τα ονόματά τους στην πόλη, για λόγο που ακόμα παραμένει ασαφής.

Μετά τους τελευταίους, νέοι writers άρχισαν να γεννιούνται στην περιοχή του Washington heights του Manhattan. Ένας από αυτούς ήταν και ο Ελληνοαμερικάνος Δημήτριος, κούριερ στο επάγγελμα. Λόγω λοιπόν του χρόνου που περνούσε στον υπόγειο σιδηρόδρομο, καθώς έκανε παραδόσεις με τα πόδια, επωφελήθηκε τον χρόνο του, κάνοντας tags ενώ περπατούσε. Σε μικρό χρονικό διάστημα η υπογραφή του TAKIS 183, τράβηξε την προσοχή του κόσμου και του τύπου, τόσο για το παράξενο όνομα (Τάκης βλέπετε!), όσο και για τον αριθμό 183, ο οποίος αντιπροσώπευε τον αριθμό της οδού στην οποία διέμενε. Το 1971 οι New York Times δημοσιοποίησαν άρθρο με τον τίτλο “TAKIS 183″, χαρίζοντάς του όλη την δόξα και τον σεβασμό ως ο πρώτος king και πιο αναγνωρισμένος writer. Άλλοι γνωστοί writer ήταν οι Julio 204, frank 207, joe 136.

Όσο περνούσε ο καιρός, όλο και πιο πολλοί νέοι έγραφαν tags με το όνομά τους και τον αριθμό της οδού στην οποία έμεναν. Στους δρόμους του Brooklyn, το κίνημα του graffiti μεγάλωνε και εκεί συνεχώς. Πολλοί writers ήταν ενεργοί, αναμεσά τους και ο friendly Freddie, που απέκτησε μεγάλη φήμη. Στις φτωχογειτονιές με τn μαφία και τις συμμορίες να κυριαρχούν στους δρόμους, οι Saνage Skulls, Saνage Nomads, Immortals και οι Black Spades ήταν μερικές μόνο από τις πιο γνωστές συμμορίες στο Bronx, τα μέλn των οποίων είχαν τη συνήθεια να γράφουν το όνομά τους στους τοίχους της γειτονιάς τους.

  

Βλέποντας ο καθένας την υπογραφή του φίλου του, ένιωθε ασφάλεια στο χώρο που κινούνταν. Ο υπόγειος σιδηρόδρομος αποδείχθηκε ως μια γραμμή τηλεπικοινωνίας και ως ένα στοιχείο ενοποίησης όλων αυτών των ξεχωριστών κινημάτων. Οι άνθρωποι και στις 5 περιφέρειες ενημερώνονταν για τις προσπάθειες του καθενός και το γράψιμο άρχισε γρήγορα να γίνεται ανταγωνιστικό. Σε αυτό το σημείο, το γράψιμο αποτελούταν από tags και σκοπός ήταν να έχεις όσο πιο πολλές ήταν δυνατόν. Έτσι οι writers θα πήγαιναν στις πλατφόρμες και θα χτυπούσαν όσο πιο πολλά βαγόνια μπορούσαν. Δεν πέρασε πολύς καιρός, όταν συνειδητοποίησαν ότι αν πήγαιναν μέσα στην αυλή των τρένων τότε θα μπορούσαν να χτυπήσουν ακόμα πιο πολλά βαγόνια και με λιγότερο ρίσκο να τους πιάσουν Κάπου εκεί, η ιδεολογία και η μέθοδος του bombing υλοποιήθηκε και συνάμα καθιερώθηκε.

Με τον χρόνο όμως, n απλή τεχνική του να γράφεις το όνομά σου στον τοίχο και με αυτό να γίνεσαι διάσnμoς, αποτέλεσε πρόκλnσn για όλους. Φάνnκε ότι ήταν αναγκαίο δημιουργήσει καθένας από τους καλλιτέχνες του graffti το δικό του στυλ, αυτό που θα τον ξεχώριζε από τους άλλους. ‘Ετσι άρχισαν να πειραματίζονται με διάφορες παραλλαγές στο όνομά τους και να δnμιoυργoύν αναγνωρίσιμα λόγια, τα οποία θα μπορούσαν να διαβαστούν με μια ματιά. Πολλές μέθοδοι και καλλιγραφικά style δοκιμάστηκαν και αναπτύχθηκαν. Κάποιες υπογραφές ήταν αυστηρώς για οπτικό appeal ενώ άλλες είχαν ξεχωριστό νόημα για τον καλλιτέχνη. Για παράδειγμα, οι κορώνες χρησιμοποιούνταν από writers που ήθελαν να δείξουν στον κόσμο ότι ήταν βασιλιάδες. Μάλλον η πιο διάσημη υπογραφή στην ιστορία αυτής της κουλτούρας ήταν του STAY HIGH 149, που χρησιμοποιούσε ένα τσιγάρο με μαριχουάνα ως παράλληλη γραμμή για το H και το λογότυπο των σήριαλ THE SAINT. Επίσης γνωστός για το ιδιαίτερο στυλ του έγινε και ο Jean Michel Basquiat, με το ψευδώνυμο SAMO, που πρόσθετε στα tags του, νεκροκεφαλές, φλέβες και σκελετούς. Μαζί με το στυλ, οι writers διαφοροποίησαν το μέγεθος και το χρώμα. Graffiti με νέα στοιχεία, όπως δολλάρια, αστέρια, καρτούν και άλλα σχέδια, άρχιζαν να εμπλουτίζουν τις δουλειές των writers. Τελικά οι writers άρχισαν να κάνουν αυτά τα αριστουργήματα κατά μήκος και ύψος των βαγονιών, τα οποία fraffity ονομάστηκαν top to bottom.

Ο ανταγωνισμός αυτός οδήγησε στην δημιουργία ποικίλων στιλ graffity. Έτσι λοιπόν, δημιουργήθηκε το Broadway style, από τον TOPCAT 126, με κεφαλαία γράμματα, τα οποία έχουν κλίση μεταξύ τους και διακοσμητικό στοιχείο τις βόμβες. Ακολούθησε το softie ή bublle style, από τον PHASE 2. Αυτά τα δύο στιλ μαζί, αποτέλεσαν τις πρώτες μορφές graffity, έτσι όπως τα ξέρουμε σήμερα. Σύντομα, προστέθηκαν και άλλα στοιχεία ως εξέλιξη των graffity, όπως βελάκια, σπείρες και συνδέσεις μεταξύ των γραμμάτων, που αποτέλεσαν και την βάση για την εξέλιξη του άγριου ή μηχανικού στιλ (mechanical ή wild style). Με την βοήθεια των παραπάνω writers, νέοι style masters, όπως ο FLINT 707 και ο PISTOL, ανέπτυξαν την τρισδιάστατη τεχνική, δίνοντας βάθος στα γράμματα, αφήνοντας κληρονομιά στις επόμενες γενιές. Σε αυτό το σημείο ήρθε και η αναγνώριση της τέχνης των graffity, όταν ο καθηγητης Κοινωνιολογίας Hugo Martinez, από το πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης γνώρισε τους UGA (United Graffity Artists), τους καλύτερους writers του υπόγειου σιδηροδρόμου, που φιλοξενούσαν την δουλειά τους σε gallery. Ο Martinez τους βοήθησε να κάνουν μία επιτυχημένη έκθεση με αξιόλογους writers.

To 1973, ένα άρθρο του περιοδικού New York Magazine από τον Richard Goldstein, με τίτλο “The Graffity Hit Parade”, αποτέλεσε την πρώιμη αναγνώριση της τέχνης του δρόμου. Μετέπειτα, στα graffity προστέθηκαν και τοπία, φιγούρες από καρτούν και πρόσωπα, γεγονός που αποτέλεσε την δημιουργία του στιλ mural.

Το αποκορύφωμα ήταν στα τέλη του 1974. Στην Νέα Υόρκη επικρατεί κρίση, με συνέπεια ο υπόγειος σιδηρόδρομος να μην έχει σχεδόν καθόλου φύλακες. Το πιο ισχυρό χτύπημα bombing ήταν γεγονός. Στα τέλη του 1977, ακολούθησε ένα νέο κύμα δημιουργίας, με άλλο ένα κύμα bombing. Μετά το 1980, τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν, όταν η εξάλειψη των graffity, έγινε πρώτο μέλημα των αρχής μεταφορικών μέσων. Ο σιδηρόδρομος είχε πλέον συρματοπλέγματα και πολλούς φύλακες. Οι writers τα βρήκαν σκούρα και άρχισαν να σκέφτονται το μέλλον τους. Το 1979 ο Lee Quinones και ο Fab 5 Freddie, έκαναν μία έκθεση στην Ρώμη, με τον πωλητή έργων τέχνης Claudio Bruni. Πολλοί writers πήγαν σε διάφορες gallerries του εξωτερικού και παρουσίαζαν την δουλειά τους, διευρύνοντας την τέχνη του graffity στον υπόλοιπο κόσμο. Βέβαια, τα πράγματα άρχισαν να δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο, με την επιδημία του crack και της κοκαΐνης, καθώς και με τα χημικά που κατέστρεφαν τα graffity, σε μία κίνηση καθαριότητας για τα βαμμένα βαγόνια. Μόνο οι πιο αποφασισμένοι συνέχισαν, καθώς πολλοί τα παράτησαν, συνεχίζοντας την ιστορία των graffity, κυρίως εκτός του σιδηροδρόμου.

Το graffity στην Ελλάδα, ξεκίνησε κυρίως με αφορμή το Hip Hop συγκρότημα TerrorXCrew. Το πρώτο Wall Fame έγινε το 1994. Τοίχοι κτηρίων, εγκαταλελλειμμένα αυτοκίνητα, βαγόνια και ρολά καταστημάτων, ήταν κάποιες από τις αγαπημένες επιφάνειες των writers. Όπως στην Νέα Υόρκη, έτσι και στην Ελλάδα, υπάρχουν οι αξίες της φήμης, του στιλ, της γραφής και της κυριαρχίας. Ωστώσο, σε αντίθεση με τα αστικά γκέτο των ΗΠΑ, στην Ελλάδα το graffity, δεν αποτελεί έκφραση του περιθωρίου. Το graffity στην Ελλάδα δεν έχει κάποια συγκεκριμένη ταυτότητα, παρόλο που συχνά συνδέεται με την ανυπακοή και την αμφισβήτηση. Για την κυρίαρχη κουλτούρα το graffity, ισοδυναμεί με τον βανδαλισμό, καθώς οι writers εμφανίζονται ως βάνδαλοι που προσβάλλουν τους τοίχους της πόλης με τις “βρωμιές” τους και καταστρέφουν την αισθητική. Για άλλους όμως, το graffity αναγνωρίζεται ως μορφή τέχνης, ως η τέχνη του δρόμου, που δίνει ζωντάνια στο άχαρο γκρίζο τοπίο της πόλης και δημιουργεί όμορφα συναισθήματα. Πολλοί κοινωνιολόγοι, ψυχολόγοι και εκατοντάδες άλλοι επιστήμονες που έχουν ασχοληθεί με το φαινόμενο του graffity, από επιστημονικό ενδιαφέρον, αναφέρουν την συγκεκριμένη τέχνη ως ένα διέξοδο και ένα τρόπο από περιθωριοποιημένα άτομα, να εκφραστούν και να ακουστούν ανάμεσα σε χιλιάδες διαφημίσεις και αποχαυνωμένους  πολίτες. Ο καθένας έχει δικαίωμα στον λόγο και στην έκφραση. Τα graffity είναι φωνή.

ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΑΘΗΝΑ       ΞΥΝΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ