Δευτέρα 15 Νοεμβρίου 2021

«Η δράση της οθωμανής Μαρίας ή Ζαφείρη στην Επανάσταση του 1821»

 

ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΑΘΗΤΙΚΟ  ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ

ΚΥΡΙΑΚΑΚΗ ΝΑΤΑΛΙΑ

ΜΑΘΗΤΡΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

Επιβλέπων Εκπαιδευτικός : Θάνος Χρυσάνθης

 

ΘΕΜΑ

«Η δράση της οθωμανής Μαρίας ή Ζαφείρη στην Επανάσταση του 1821»

 

 

Η ελληνική επανάσταση είναι αναμφισβήτητα ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα στην ιστορία της χώρας μας, ένα από αυτά που χαρακτηρίζονται από το ήθος, τις αξίες και τα ιδανικά για τα οποία οι συμπατριώτες μας θυσιάστηκαν χωρίς δεύτερη σκέψη. Σε αυτούς οφείλουμε την ελευθερία μας και το δημοκρατικό σύστημα αξιών μας, καθώς δίχως αυτούς δεν θα ήταν δυνατό να σχηματιστεί το σημερινό ελληνικό κράτος. Ένας τέτοιος αγώνας, όπως και κάθε αγώνας απελευθέρωσης, είναι εγγενώς απαιτητικός και είναι απαραίτητο να παρέχεται όση περισσότερη βοήθεια γίνεται. Η δυναμική πυκνότητα αντοχής στην οποία βασίστηκε ο ελληνικός αγώνας προήλθε απο το βαθύ αίσθημα της αγάπης και της εκτίμησης για την πατρίδα και γεννέτηρά μας.

Ενώ όμως οι εποχές ήταν επικίνδυνες και το μέλλον τρεμόφεγγε, οι αγωνιστές κράτησαν το κεφάλι τους ψηλά και ένιωθαν κοντά σε κάτι το θεμελιώδες ·  την ασταμάτητη ανάγκη για απελευθέρωση. Η ροή των γεγονότων όμως, αποδεικνύει πως μόνο αυτό δεν ήταν αρκετό καθώς οι αντίπαλοι ήταν υπεράρυθμοι και το ελληνικό κράτος δεν υπήρχε καν σαν έννοια, παρά μόνο σαν ιδέα. Ανοργάνωτες ομάδες πολεμιστών έκαναν επιθέσεις κατά των τουρκικών στρατευμάτων με την ελπίδα να ξανακερδίσουν τα κάποτε ελληνικά εδάφη πίσω.

Σε μια πιο πρακτική ανάλυση όμως, όση βοήθεια και να αναζητούσαν οι Έλληνες αγωνιστές ποτέ δεν θα την έπαιρναν από κάποια γυναίκα, για ποικίλους λόγους. Αρχικά, οι γυναίκες ήταν οι μόνες που μπορούσαν να μείνουν πίσω φροντίζοντας τα παιδιά και τους τραυματισμένους ώστε να επιβιώσουν. Επίσης, θεωρείτο πως οι άντρες είχαν μεγαλύτερη σωματική ρωμή και περισσότερη αντοχή λόγω της δομής του σώματός τους κάτι που οι γυναίκες δεν είχαν, όπως και αντίστοιχα αυτοί δεν ήταν ικανοί να αναθρεύουν τα παιδιά. Ο καθένας λοιπόν είχε τον ρόλο του, εξίσου σημαντικό και δύσκολο είτε γιατί ήταν απαιτητικό ψυχικά είτε σωματικά.

Γυναίκες όμως σαν την Μπουμπουλίνα ανέτρεψαν τα δεδομένα της εποχής και βοήθησαν ενεργά στον αγώνα. Πέρα από καποια μεγάλα ονόματα όμως που αντιστάθηκαν στους δολοφονικούς συμβιβασμούς της κοινωνίας και βοήθησαν στην ελληνικη επανάσταση όντας γυναίκες, δεν βλέπουμε να υπάρχουν αρκετές γνωστές μη αντρικές προσωπικότητες που συνέβαλλαν στον αγώνα. Αυτό, μπορεί να συμβαίνει για αρκετούς λόγους, έναν από τους οποίους θα αναλύσει η ιστορία της ηρωίδας Μαρίας (ή αλλιώς: Ζαφείρης).

 

Όσο η έχθρα βαστούσε γερά και η επανάσταση εξελισσόταν, η Μαρία, Μαριώ ή, Μαριγώ η Αθηναία, πήρε μέρος στην απελευθέρωση του έθνους.

Η Μαρία ήταν Οθωμανή στην Ελλάδα που την βρήκε ο Γεώργιος Καραϊσκάκης και έπειτα την βάφτισε χριστιανή με το όνομα Μαρία. Αυτή τον ακολουθούσε παντού, σε όλες τις εκστρατείες του, στις συναντήσεις με άλλους καπετάνιους, του μαγείρευε και τον φρόντιζε. Η υποστήριξή της λοιπόν τόσο στον ίδιο όσο και στην μάχη ήταν σημαντικός παράγοντας κάθε νίκης.

 Μάλιστα, για να μην δημιουργούνται σχόλια από τους άλλους στρατιώτες ντυνόταν αντρικά, έφερε άρματα, πολεμούσε μαζί με τον Καραϊσκάκη, και χρησιμοποιούσε το όνομα Ζαφείρης. Καταλαβαίνουμε λοιπόν πόσο δύσκολο πρέπει να ήταν για μια γυναίκα να πρέπει να αλλάξει την εμφάνιση, προσωπικότητα, και ίσως ακόμα και την φωνή της για να γίνει αποδεκτή από τους υπόλοιπους άντρες.

Η πράξη της αυτή δεν εμφανίζει μόνο ψυχικό σθένος αλλά και μαχητικότητα, όση είχε τουλάχιστον απομείνει από την φθορά που ασυνείδητα προκλήθηκε στην ψυχή κάθε ανθρώπου που πήρε μέρος σε αυτή την επανάσταση. Ο αγώνας για την ελευθερία πολλές φορές θα ήταν αποθαρρυντικός μέσα στην συλλογική κούραση και οι μαχητές θα ποτίζονταν απο συνεχή ακαταδάμαστα ανεβοκατεβάσματα στο ψυχογράφημά τους.

Σε ένα περιστατικό μάλιστα, όπου οι δύο ήρωες πήγαν μαζί στο σπίτι της οικογένειας του Καραϊσκάκη, η γυναίκα του Γκόλφω, έκανε παράπονα στον ίδιο πως ο Ζαφείρης πείραζε τις κοπέλες, ψυχοκόρες της, η οποία σύμφωνα με την διήγηση δεν κατάλαβε ότι ήταν γυναίκα. Μπορεί κανείς μόνο να φανταστεί την ανάγκη που είχε η Μαρία να επικοινωνήσει με το φύλο της χωρίς να χρειάζεται να προσποιείται κάποιον άλλο. Για πολύ καιρό ήταν αθεράπευτα κατεταγμένη στην ψεύτικη προσωπικότητα που είχε δημιουργήσει ώστε να επιβιώσει, τόσο, που ακόμα και οι υπόλοιπες γυναίκες δεν μπόρεσαν να αντιληφθούν πως ήταν μία από αυτές.

Λίγο πριν πεθάνει, ο Καραϊσκάκης, την πάντρεψε με έναν στρατιώτη του, της έδωσε προίκα και μαζί με τη διαθήκη του 4.000 γρόσια και έκτοτε δεν υπάρχει καμία αναφορά για την Μαρία. Ίσως λανθασμένα θεωρηθεί πως αυτό συνέβη λόγω της οικονομικής άνεσης, που της είχε διαβρώσει την ικανότητα να μιλάει ισότημα πλέον με κάποιον, και έτσι χάθηκαν τα «ίχνη» της.

Ό,τι σχετίζεται με τον άνθρωπο είναι αβέβαιο, επομένως, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τι απέγινε η ηρωίδα. Αυτό που ξέρουμε σίγουρα όμως είναι πως η γυναίκα αυτή αγαπούσε τόσο πολύ την πατρίδα της που άλλαξε προσωπικότητα και χαρακτήρα για να προσαρμοστεί στα δεδομένα της εποχής. Άτομα σαν αυτή πρέπει να γίνουν γνωστά για την συνεισφορά τους στον αγώνα.

 

ΠΗΓΕΣ:

  1.  Ιωάννης Βλαχογιάννης, Ἡ βιογραφία τοῦ στρατηγοῦ Γεωργίου Καραϊσκάκη, Ὁ Καραϊσκάκης ’σ τὴς ἐκστρατεῖες του εἶχε πάντα μαζί του μιὰ Τουρκοπούλα βαφτισμένη, ποῦ τὴν ἔλεγαν Μαριώ. Αὐτὴ ἦταν ντυμένη φουστανέλλες, σὰν ἄντρας, κ’ εἶχε τ’ ὄνομα Ζαφείρης ἀνάμεσα ’σ τὰ παληκάρια.
  2.  Το κείμενο για την ερωτική ζωή του Γ. Καραϊσκάκη που κατέβασε άρον άρον η Επιτροπή «Ελλάδα 2021»

 

 

 

«Επαναστατικός Αγώνας και Τοπική Ιστορία του 1821, ελληνικοί τόποι αφηγούνται τη συμμετοχή τους στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας»

 

Για το μαθητικό διαγωνισμό Ιστορίας

Εκπαιδευτήρια «Νέα Παιδεία»

ΘΕΜΑ: «Επαναστατικός Αγώνας και Τοπική Ιστορία του 1821, ελληνικοί τόποι αφηγούνται τη συμμετοχή τους στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας»

 

Σχολικό Έτος:2021-2022

Παύλος Μάριος Λιάσκος

Μαθητής Α’ Λυκείου

 

Τίτλος Εργασίας:

Η δράση του Μήτρου Λέκκα στην πρώτη πολιορκία της Ακρόπολης και του Χαϊδαρίου.

 

Επιβλέπων Εκπαιδευτικός : Θάνος Χρυσάνθης

 

 

 

 

 

 

Η Επανάσταση του 1821 στην Αττική ξεκίνησε από τους κατοίκους των χωριών του νομού και συγκεκριμένα από το Μενίδι. Χαρακτηριστική είναι η συνεισφορά των Μαρουσιωτών στην Πολιορκία της Ακροπόλεως  από τους Τούρκους το 1826.

 

Πρώτη πολιορκία της Ακρόπολης

Οι συγκεντρωμένοι αγωνιστές στην Ακρόπολη των Αθηνών το 1826 αποφάσισαν, για να έχουν περισσότερα πλεονεκτήματα έναντι του τουρκικού στρατού, να ταμπουρωθούν στο ρέμα, στη θέση του γεφυριού του δρόμου Αθήνας-Μαρουσιού, στο Παλιογέφυρο όπως είναι σήμερα γνωστό. Στη σφοδρή αυτή μάχη σκοτώθηκαν 32 Τούρκοι και δύο μόνο Έλληνες, ο Αναστάσιος Λέκκας και ο Γιώργος Καλόγερος. Η σκληρή αυτή μάχη έληξε με τη νίκη των Ελλήνων, την ολοκληρωτική ήττα της τουρκικής δύναμης και την εγκατάλειψή της στο πεδίο της μάχης.

Ο θρίαμβος αυτός ήταν η αφορμή για την έναρξη της δεύτερης φάσης της πολιορκίας της Ακρόπολης από 1.000 Έλληνες στις 3 Νοεμβρίου 1821.

Μετά την προηγούμενη νίκη τους οι Έλληνες μπήκαν ανενόχλητοι στη Αθήνα και άρχισαν την πολιορκία του Κάστρου στις 3 Νοεμβρίου 1821. Ανάμεσά τους βρίσκονταν και Μαρουσιώτες αγωνιστές, οι αρχηγοί των οποίων ήταν οι αδελφοί Γιωργάκης και Μήτρος Λέκκας. Η μάχη έληξε στις 9 Ιουνίου του 1822 με την συνθήκη παράδοσης, την οποία υπέγραψε ο μητροπολίτης Αθηνών Διονύσιος και οι Μαρουσιώτες προύχοντες Θωμάς Λογοθέτης-Χωματιανός και Νεόφυτος Πεντελιώτης (Δέγγλερης), καθώς και ο οπλαρχηγός Γιωργάκης Λέκκας. Η συνθήκη ανάγκαζε τους Τούρκους να παραδώσουν τα όπλα και τη μισή τους περιουσία στους Έλληνες και να αναχωρήσουν μόνο με τον αναγκαίο ρουχισμό.

 

Η Μάχη στο Χαϊδάρι

Στην Μάχη του Χαϊδαρίου(1826), το σώμα των Μαρουσιωτών αγωνιστών είχε ενσωματωθεί στις δυνάμεις του στρατηγού Ευμορφόπουλου. Με διαταγή του αρχιστράτηγου Καραϊσκάκη, ο Ευμορφόπουλος και ο Γιωργάκης Λέκκας έσπευσαν να ενισχύσουν την φρουρά της Ακρόπολης. Το υπόλοιπο τμήμα με τον Μήτρο Λέκκα και τους Πάλληδες, ύστερα από εντολή του Καραϊσκάκη, δουλεύοντας όλη την νύχτα, έφτιαξαν οχυρώματα ανάμεσα στο Χαϊδάρι και στον Ελαιώνα, προκειμένου να εμποδίσουν τις δυνάμεις του Κιουταχή που κατευθύνονταν προς την Ελευσίνα. Το άλλο πρωί ο Κιουταχής βγήκε από τον Ελαιώνα και άρχισε την επίθεση κατά των οχυρωμένων Ελλήνων. Χάρη στην στρατηγική του Καραϊσκάκη, να αρχίσουν οι Έλληνες να πυροβολούν μόνο όταν αυτός δώσει εντολή, όχι μόνο πανικόβαλε τους Τούρκους. Ο Κιουταχής αναγκάστηκε να αλλάξει σχέδιο και έτσι ακολούθησε μια φονική σύγκρουση. Ανάμεσα στους Έλληνες που έπεσαν στην αιματηρή μάχη του Χαϊδαρίου ήταν και οι Μαρουσιώτες αγωνιστές Γιάννης και Σωτήρης Πάλλης.

 

Δεύτερη πολιορκία της Ακρόπολης

Αμέσως μετά τη μάχη του Χαϊδαρίου, στις 3 Αυγούστου 1826 ο Κιουταχής στένευε μέρα με τη μέρα τον κλοιό γύρω από την Αθήνα, με συνέπεια όλα τα γυναικόπαιδα να καταφύγουν στο κάστρο. Η κατάσταση που επικρατούσε στο εσωτερικό του γινόταν όλο και πιο ασφυκτική. Για αυτό τον λόγο πολλοί ήταν οι Μαρουσιώτες που έσπευσαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στην υπεράσπιση της Ακρόπολης από την πολιορκία του Κιουταχή (1826). Αφού κατάφεραν με αρχηγό τον Μήτρο Λίτζα να διαπεράσουν τις εχθρικές γραμμές, πρόσφεραν ρουχισμό και τρόφιμα στους πολιορκημένους. Αυτή η πολιορκία είχε αποτέλεσμα πολλοί Μαρουσιώτες αγωνιστές να χάσουν τη ζωή τους ή να τραυματιστούν σοβαρά. Η πολιορκία έληξε με την ήττα των Ελλήνων στις 25 Μαΐου 1827 και οι ίδιοι κατέφυγαν στα νησιά της Αίγινας, της Σαλαμίνας και του Πόρου.

Στα απομνημονεύματα του στρατηγού Μακρυγιάννη εξυμνούνται οι Μαρουσιώτες για το δυναμικό "παρόν" που έδωσαν για την απελευθέρωση της Αθήνας από τον τουρκικό ζυγό, αλλά και τον αγώνα τους για να διασωθεί η Ακρόπολη από την πολιορκία του Κιουταχή.

 

 Ο Μήτρο Λέκκας

Ο Μήτρο Λέκκας γεννήθηκε στο Μενίδι το 1796. Ήταν γιος του Νικολάου Λέκκα και αδελφός των μεγάλων καπεταναίων Ανάσταση και Γιώργη, αναδείχθηκε δε ως ένας από τους μεγαλύτερους πολέμαρχους της Αττικής κατά τη διάρκεια του Ιερού Αγώνα.

Έλαβε μέρος σε πολλές μάχες στην Αττική, στην Ανατολική Ελλάδα και στην Πελοπόννησο, διακριθείς για τη γενναιότητα του και τιμήθηκε με τους βαθμούς Πεντηκοντάρχου (1822), Χιλιάρχου (1824) και Αντιστράτηγου (1824). Κατά την πολιορκία της Ακρόπολης από τον Κιουταχή διακρίθηκε στη μάχη του Χαϊδαρίου επικεφαλής 110 στρατιωτών. Ακολούθως στις 11 Οκτωβρίου μαζί με τους στρατιώτες του και υπό τις διαταγές του Νικολάου Κριεζώτη οδήγησε σώμα 300 ανδρών στην παράτολμη νυχτερινή επιχείρηση εισόδου στην πολιορκούμενη Ακρόπολη. Όλοι μπήκαν "αβλαβείς" διασπώντας τον κλοιό των Τούρκων και εφοδιάζοντας με πολεμοφόδια τους πολιορκημένους.

Ο Μήτρο Λέκκας πληγώθηκε πέντε φορές σε ισάριθμες μάχες. Το 1828 μετά από διαταγή του κυβερνήτη Καποδίστρια προσπάθησε να ξεσηκώσει τα υποταγμένα στους Τούρκους χωριά της Αττικής. Έχοντας πετύχει το σκοπό του και ενώ επέστρεφε στην Ελευσίνα για να προετοιμάσει την εξέγερση, προδόθηκε από κάποιον καλόγερο, έπεσε σε ενέδρα των Τούρκων και συνελήφθη ζωντανός, μαζί με τον Αθηναίο οπλαρχηγό Νικόλαο Δανίλη και ολιγομελή συνοδεία. Όλοι οδηγήθηκαν στο φοβερό κάστρο του Ευρίπου (της Χαλκίδας) και με διαταγή του Ομέρ Πασά, τον μεν Νικόλαο Δανίλη οι Τούρκοι τον παλούκωσαν, τον δε Μήτρο Λέκκα τον έγδαραν ζωντανό και τον κρέμασαν σε τεράστια τσιγκέλια από τα τείχη του κάστρου.  Έτσ ο Μενιδιάτης Μήτρο Λέκκας εισήλθε ως ήρωας στο πάνθεο των αθανάτων σε ηλικία 32 ετών, αφήνοντας ορφανό τον μοναχογιό του Ιωάννη, μετέπειτα Στρατηγό, πρώτο Πρόεδρο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού και για σειρά ετών βουλευτή Αττικοβοιωτίας και Αττικάρχη. Ο Μήτρο Λέκκας ήταν παντρεμένος με την Μαρία το γένος Μπαλή, της οποίας τα δύο αδέρφια Σπύρος και Γεωργάκης εφονεύθησαν κατά την πολιορκία της Ακρόπολης, το 1826.

 

Πηγές:

1.       https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B1%CF%81%CE%BF%CF%8D%CF%83%CE%B9

2.     https://marousi24.gr/anapolontas/h-symmetochi-ton-maroysioton-itan-kathoristiki-stin-ekvasi-toy-agona-toy-1821/

3.     https://www.ekklisiaonline.gr/nea/3-noemvriou-1821-i-ellines-nikoun-tous-tourkous-sto-marousi/

4.     https://www.olympia.gr/842741/ellada/oi-ellines-nikoun-tous-tourkous-sto-cha/

5.     https://www.parnesnews.gr/post/o-megalos-menidiatis-polemarxos-mitro-lekkas